Fundacja rodzinna to nowa instytucja w polskim porządku prawnym skierowana do założycieli firm rodzinnych umożliwiająca zaplanowanie sukcesji firm rodzinnych niezależnie od ich rodzaju i wielkości prowadzonej działalności. Dzięki utworzeniu fundacji rodzinnej przedsiębiorcy będą mieli możliwość zabezpieczenia zgromadzonego majątku przed rozdrobnieniem i perturbacjami związanym z dziedziczeniem.
22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Jest to nowa instytucja w polskim prawie stanowiąca odpowiedź na potrzeby firm rodzinnych, które potrzebują narzędzi do przekazania prowadzenia biznesu młodszemu pokoleniu bez perturbacji i zachwiania normalnej działalności przedsiębiorstwa związanej zwykle z kwestiami dziedziczenia.
Fundacja jest tworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji. Idea fundacji rodzinnej polega na tym, że majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej, której celem jest zapewnienie rodzinie środków finansowych. Fundacja rodzinna ma zatem stanowić narzędzie do funkcjonowania rodzinnego przedsiębiorstwa przez pokolenia oraz zabezpieczenia finansowych potrzeb beneficjentów.
Majątek rodzinny, który jest związany z działalnością biznesową i generuje przychody modelowo jest wnoszony do fundacji w związku z czym to fundacja staje się jego właścicielem, jest odpowiedzialna za zarządzanie nim, przy jednoczesnym obowiązku realizowania świadczeń na rzecz beneficjentów. Konstrukcja taka pozwala zabezpieczyć majątek rodzinny na wypadek śmierć założyciela firmy rodzinnej oraz zapobiega podziałowi tego majątku i zachwianiu działalności w toku regulowania spraw spadkowych.
Procedura założenia fundacji rodzinnej
Fundację rodzinną zakłada fundator. Fundatorem fundacji może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Możliwe jest również założenie fundacji przez więcej niż jednego fundatora. Fundacja może zostać ustanowiona w testamencie. Aby założyć fundację rodzinną należy:
a) złożyć oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
b) ustalić statutu;
c) sporządzić spisu mienia wnoszonego do fundacji;
d) powołać organy fundacji rodzinnej;
e) wnieść funduszu założycielski przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wnieść funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie; minimalna wymagana wartość majątku to 100.000 zł;
f) uzyskać wpis do rejestru fundacji rodzinnych (z momentem wpisu do rejestru fundacja nabywa osobowość prawną).
Beneficjenci fundacji rodzinnej i świadczenia na ich rzecz.
Beneficjentem fundacji jest osoba, która posiada uprawnienie do pozyskiwania określonych świadczeń od fundacji. Krąg beneficjentów lub sposób ich ustalenia wskazywany jest w statucie fundacji. Beneficjentami mogą być osoby fizyczne lub organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Beneficjentem mogą być osoby także z poza rodziny fundatora. Beneficjentem fundacji może być także sam fundator.
Świadczenia na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej mogą mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Tytułem przykładu możliwe jest m.in. ustalenie, że świadczenia pieniężne są wypłacane beneficjentowi tylko na określony cel (np. edukacyjny czy leczenie), albo pod warunkiem (np. po zakończeniu studiów).
Organy fundacji rodzinnej
Fundacja jest zarządzana i reprezentowana przez zarząd. Zarząd składa się z 1 lub większej ilości członków. O ile statut nie stanowi inaczej, powołania i odwołania członka zarządu dokonuje fundator, a po śmierci fundatora – rada nadzorcza, jeżeli została ustanowiona. W przypadku śmierci fundatora i braku rady nadzorczej powołania i odwołania członka zarządu dokonuje zgromadzenie beneficjentów. W przypadku fundacji ustanawianej w testamencie, to w nim fundator określa osobę albo osoby, które zostaną powołane do pełnienia funkcji w zarządzie. Zarząd reprezentuje i prowadzi sprawy fundacji, realizując cele określone w statucie w tym świadczenia na rzecz beneficjentów.
W fundacji rodzinnej może zostać powołana rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów, przy czym ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe, tylko jeśli fundacja posiada więcej niż 25 beneficjentów. Rada pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień statutu.
Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci fundacji, którym statut przyznaje prawo do uczestnictwa zgromadzeniu. Do zadań zgromadzenia należy m.in. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz podział lub pokrycie wyniku finansowego netto. Statut może zastrzegać dokonanie określonych czynności przez fundację rodzinną od zgody zgromadzenia beneficjentów.
Fundacja rodzinna a podatki
Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje kilka istotnych rozwiązań podatkowych korzystnych z punktu widzenia fundatora i beneficjentów fundacji. Przede wszystkim chodzi tu o brak podatku dochodowego od majątku wnoszonego przez fundatora do fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna nie płaci podatku dochodowego od przychodów z działalności gospodarczej, która jest dopuszczalna na podstawie przepisów ustawy o fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna płaci 15 % podatku dochodowego tylko od świadczeń wypłacanych beneficjentom z kolei beneficjenci z grupy podatkowej „zerowej” (małżonkowie, zstępni, wstępni, rodzeństwo) zwolnieniu są z podatku dochodowego (PIT) w zakresie przychodów stanowiących świadczenie otrzymane od fundacji.
Jeżeli prowadzisz firmę rodzinną niezależnie od jej formy, rodzaju oraz wielkości i chcesz poznać więcej szczegółów dotyczących fundacji rodzinnej oraz płynących z jej założenia korzyści dla zabezpieczenia funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz przekazania jego prowadzenia następcą prawnym zapraszamy na konsultację.
